Türk bilim adamları kanserle mücadelede yeni bir mekanizma keşfetti.
Koç Üniversitesi Translasyonel Tıp Araştırma Merkezi (KUTTAM) Kıdemli Araştırmacısı ve Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Devrim Gözüaçık ve ekibi, daha ilkin doku gelişim ve onarımı ile ilgili bir molekül olarak tanımlanan CT-1’in, kanserde de mühim bir rol oynadığını keşfetti.
Kanser hücreleri, sıhhatli hücreleri “köleleştiriyor”
Prof. Gözüaçık, kanser hücrelerinin CT-1’i çevre dokularla kontakt oluşturmak için kullandığını ve bu molekül yardımıyla tümörün yaymış olduğu sinyallerin, sıhhatli hücreleri “kansere hizmet etmek suretiyle köleleştirdiğini” gösterdi. “Köleleştirici” etkinin, 2016 senesinde Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’ne de mevzu olan otofajiye doğrusu hücrelerin kendi kendini sindirmesine bağlı bulunduğunu kanıtladı.
Pek oldukca kanser teşhis ve tedavisinde ezber bozacak
Dünyada ilk kez bilimsel olarak ortaya konan bu keşifle ilgili bilgileri ilk kez özetleyen Prof. Dr. Gözüaçık, emek harcama sonuçlarının devrim durumunda bulunduğunu kaydetti. Prof. Dr. Gözüaçık, deneysel sistemler ve gerçek hasta dokularında da emek harcayarak elde ettikleri bu keşfin ileride, meme kanseri başta olmak suretiyle bazı kanser türlerinde teşhis ve tedavi açısından pek oldukca ezberi değiştirebileceğini kaydetti.
“Tümör, CT-1 proteini ile çevresindeki hücreleri köle ediyor”
Bu bulgu yardımıyla bazı kanser türlerinde hastalığın iyi mi seyredeceği ile ilgili daha tanı aşamasında mühim ipuçları elde etmenin de mümkün olabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Gözüaçık, “Kanser mevzusunda yeni konseptler var. Bunlardan bir tanesi, kanserin aslına bakarsak bir tek bozulmuş hücrelerden oluşmadığı. Çevre dokuların da kanserin oluşum, gelişim, yayılımı ile ilaç direncine katkı sağlamış olduğu mevzusunda veriler var. Biz buna ‘tümör mikro çevresi’ diyoruz. Biz, kanser hücreleriyle tümör mikro çevresi içinde iyi mi bir kontakt var, bununla ilgili çalışmalarımıza 8-10 yıl ilkin başlamıştık. Tümör hücrelerinden acaba iyi mi mesajlar iletiliyor ki mikro çevresi de değişiyor ve kanseri destekleyici hale geliyor? Sanki tümör, çevredeki düzgüsel hücreleri kendisine köle ediyor, onların kendisine hizmet etmesini sağlıyor. Geniş gen taramaları yaptık, bu tarz şeyleri kontrol ettik, salgılanan proteinleri keşfettik. Bunlardan bilhassa bir tanesine yoğunlaştık; bu proteinin (CT-1) kanserle bağlantısı daha evvelinde bilinmiyordu. Daha oldukca kalp, böbrek hastalıklarındaki tesirleri biliniyordu. Biz gördük ki bu protein bir tek meme kanseri hücrelerinden değil, genel birçok başka tür kanser hücrelerinden de salgılanıyor” dedi.
CT-1 faktörünün kanserle ilişkisi kanıtlandı
Bilim dünyasının kanserle ilişkisini hemen hemen keşfetmediği Cardiotrophin-1 (CT-1) adlı proteinin, tümör hücreleri tarafınca ‘düzgüsel hücrelerle kontakt oluşturmak amacıyla’ kullanıldığını, kanserli hücrelerin CT-1 vasıtasıyla sıhhatli dokuların ana elemanlarından olan fibroblastlar üstündeki ‘hususi antenlere’ bağlandığını ve bu sayede düzgüsel dokuları da kendi hizmetine aldığını belirten Prof. Dr. Gözüaçık, “CT-1 faktörünün kanserle ilişkisi bilinmiyordu. Biz, kanserle bağlantısını gösteren ilk emek harcamayı yapmış olduk. Dünya genelinde ilk ve öncü sonuçlar bunlar. Bu faktörün hem kanserle ilgisi hem kanserin yayılması, yakın ve uzak çevreye metastazı ile ilgisini de ilk kez ortaya çıkardık. Üstelik bunu, gerçek hasta dokularında gösterdik. Bu çalışmanın ileride kanserle ilgili paradigmaları değiştirebilecek önemi bulunduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
Kanser teşhisinde de kullanılabilecek
Ekip içinde cerrahların da yer aldığını belirten Prof. Dr. Devrim Gözüaçık, bu keşfin, bir hastada kanserin iyi mi seyredeceği ile ilgili ön data verebileceğini de kaydederek sözlerini şöyleki noktaladı:
“CT-1’in tümörle etkileşiminin, bilhassa meme kanserinin doku içine yayılması ve uzak metastazlar yapması için mühim bulunduğunu gördük. Başta Doç. Dr Ece Dilege olmak suretiyle cerrah arkadaşlarımızla beraber etik kurul onayları da alınarak hasta dokularında çalıştık. CT-1 faktörü yüksek olan hastaların lenf düğümü metastazlarının oldukca daha yüksek bulunduğunu tespit ettik. Tümörlerinin de daha agresif, tedavisi daha zor olabileceğine, yayılımın daha çok olduğuna işaret ediyor sonuçlar. Mesela CT-1’i yüksek olan ve düşük olan meme kanserlerinde yayılım açısından farklılıklar olabilir. Öte taraftan kanser hücrelerine özgü bir artış olduğundan, kanserin ön tanısı ile ilgili de data verebilir. Mesela gelecekte, hastaların kanında CT-1 faktörünün yüksekliği, kanser tanısı için kullanılabilir. Biz ek olarak tedavi açısından da deneysel olarak emekler yaptık. CT-1’i bloke eden antikorlar kullandık ve bunların hücresel düzeyde kanserin yayılımını ve dokulara girişini etkilediğini gösterdik. Doğrusu ileride buradan bir tedavi fırsatı da çıkabilir. Öte taraftan tanı ve tedavi ile bir arada düşündüğümüzde, son dönemde meydana getirilen çalışmalara bakılırsa, kanser dokusu haricinde kanser mikro çevresi de tanı ve tedavi için umut veriyor. Doğrusu bir tek kanser hücrelerini hedefleyerek değil, çevre dokuyu da hedefleyerek kanser tedavisi için değişik yaklaşımlar geliştirilebilir”
Buluş, Türkiye’nin beyin gücü ile gerçekleştirildi
Prof. Devrim Gözüaçık, çalışmada temel bilimsel araştırmalar ve örneksiz buluşlardan yola çıkıldığını vurgulayıp temel bilimin, bilimsel ve teknolojik AR-GE için öneminin altını da çizerek dünya çapındaki bu buluşların Türkiye’nin beyin gücü, insan deposu ve laboratuvar imkanları yardımıyla gerçekleştirildiğini kaydetti.
Meme kanserine yeni bir sınıflandırma getirilebilir
Çalışmanın baş araştırmacılarından Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Dr. Yunus Akkoç ise bu yeni keşfin meme kanserinde yeni bir sınıflama getirebileceğini vurgulayarak “Meme kanseri dışındaki kanserlerde de bu buluşumuzu kontrol ettik ve öteki birkaç bazı kanserde, bunun gene mühim bir molekül bulunduğunu gördük. Fakat meme kanseri özelinde şunu vurgulamak isterim, tedavi ya da kliniğe iyi mi yansıyabilir bu buluş derseniz, genel anlamda kanser hastaları tedavi alırlarken çeşitli alt sınıflar altında değerlendiriliyor. Biz bu bulduğumuz molekülle, yeni bir alt derslik oluşturmuş olabiliriz ve bu alt sınıfa yönelik hastaları taradığımızda, onlara vereceğimiz tedavi de gene CT-1 özelinde olabilir” dedi.
