AA
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) verilerine bakılırsa, “habis tümör” yada “ur” olarak da adlandırılan kanser hastalığı, dünya genelinde 2’nci en sık ölüm sebebi olarak öne çıkıyor.
İnsan vücudunun herhangi bir kısmında anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde büyüyerek öteki organlara yayılmasıyla başlayabilen geniş hastalık grubu olarak tanımlanan kanserin, oluştuğu dokuya bakılırsa isimlendirilen 200’den fazla türü biliniyor.
Akciğer, meme, cilt, prostat, mide, kalınca bağırsak (kolon), rahim ağzı (serviks) kanseri ve lenf bezi tümörleri, kanserin en yaygın türleri içinde içeriyor.
Genetik yatkınlığın yanı sıra sigara ve alkol kullanımı, yoğun güneş ışınına, ışınım ve kanserojen olarak anılan bazı kimyasallara maruz kalmak, bazı virüsler, fena beslenme alışkanlıkları ve hava kirliliği şeklinde dış faktörlerin de kansere niçin olduğu biliniyor.
Kanser vakalarının 3’te 1’i önlenebilir
DSÖ’ye bakılırsa, kanser vakalarının ortalama 3’te 1’i sigara ve alkol kullanımı, yüksek vücut kitle indeksi, sağlıksız beslenme düzeni, azca meyve-sebze tüketimi ve fizyolojik aktivite eksikliğinden kaynaklanıyor.
Her kanser türü önlenemese de vakaların ortalama 3’te 1’inin sıhhatli beslenme düzeni, düzgüsel vücut kitle indeksi ve fizyolojik aktiflik kanalıyla önlenebileceğini vurgulayan DSÖ, 15 kanser türüne yol açmış olduğu malum sigaradan uzak durmanın bu hastalık riskini azaltmada birinci unsur olarak altını çiziyor.
DSÖ, alkol alımını azaltmanın da kanser riskini düşürmede oldukça etkili bulunduğunu kaydederek, sıhhatli yeme düzenini sürdürmenin ve fizyolojik olarak aktifliğin de birçok kanser türüne karşı tedbir için kafi bulunduğunu aktarıyor.
Dünya genelinde son yıllarda daha sık görülmeye başlamış olan cilt kanserinin önlenmesi için de yoğun güneş ışınına maruz kalmaktan kaçınılması, mevsim fark etmeksizin güneş koruyucu krem kullanılması, vücudun mümkün olduğunca örtülmesi tavsiye ediliyor.
En yaygın kanser türü “akciğer” oldu
DSÖ’ye bağlı Internasyonal Kanser Araştırma Ajansının (IARC) son yayınladığı rapor, 2022 yılına ilişkin verileri içeriyor.
Rapora bakılırsa, 2022’de ortalama 19,97 milyon yeni kanser vakası kaydedilirken, bunun 10,31 milyonu erkeklerde, 9,66 milyonu hanımlarda görüldü.
Hastalığın hanımlarda en sık rastlanan ve ölümcül türü meme kanseri olurken; bunu kolorektal, akciğer, rahim ağzı ve tiroit izledi. Erkeklerde ise en fazla akciğer, prostat, kolorektal, mide ve karaciğer kanseri tespit edildi.
Dünya genelinde 2018-2022 döneminde 53,5 milyon kanser vakası kaydedilirken, 2022’de 9,7 milyondan fazla şahıs kanser sebebiyle yaşamını yitirdi.
Asya kıtasında oran yüksek
Kanser vakalarının yüzde 49,2’si Asya’da, yüzde 22,4’ü Avrupa’da, 13,4’ü Şimal ABD’da, yüzde 7,8’i Latin ABD’da, 5,9’u Afrika ve yüzde 1,3’ü Okyanusya’da tespit edildi.
Öteki taraftan 2022’de kanserden ölümlerin yüzde 56,1’i Asya’da, yüzde 20,4’ü Avrupa’da, yüzde 7,8’i Afrika’da, yüzde 7,7’si Latin ABD’da, yüzde 7,2’si Şimal ABD’da ve yüzde 0,6’sı Okyanusya’da kayıtlara geçti.
Küresel olarak 2022’de akciğer, meme ve kolorektal kanserleri hastalığın en sık rastlanan türleri oldu.
Akciğer kanseri, 2,5 milyon yeni olay ile toplam yeni vakaların yüzde 12,4’ünü, meme kanseri 2,28 milyon yeni olay ile yüzde 11,5’ini, kolorektal kanser ise 1,92 milyon yeni olay ile yüzde 9,6’sını oluşturdu.
En fazla ölüme neden olan kanser de akciğer kanseri olarak kayıtlara geçti. 2022’de akciğer kanseri sebebiyle 1,8 milyon, kolorektal kanser sebebiyle 900 bin şahıs, karaciğer kanseri sebebiyle 760 bin şahıs, meme kanseri sebebiyle 670 bin şahıs yaşamını yitirdi. Akciğer kanseri ölümleri, kanserden kayıpların yüzde 18,7’sine karşılık geldi.
Kanser tedavisinde erken ve doğru teşhis en mühim tedavi yönetimi
Tüm kanser türlerinde ve hastalarında etkili tedavi yöntemi hemen hemen bulunamamış olsa da bugün kanserde iyileşme oranları averaj yüzde 50’nin üstüne çıkmış durumda.
DSÖ, birçok kanser türünde de erken, doğru tanı ve uygun tedaviyle iyileşme şansının yüksek bulunduğunu bildiriyor.
Kanserli dokuların ameliyatla alınması, kanser hücrelerinin ilaçlarla tedavi edilmesi “kemoterapi”, kanser hücrelerinin ışınım kanalıyla öldürülmesi için “ışınım terapisi”, daha yüksek kemoterapi yapılmasına ya da hastalıklı kemik iliğinin değiştirilmesine olanak elde eden kök hücrelerden kan hücresi üreten kemik iliğinin hastanın kendinden ya da tam uyumlu donörlerden nakli halen en yaygın kanser tedavi şekilleri olarak uygulanıyor.
Bunların yanı sıra kanser ile savaşmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanan immünoterapi, meme ve prostat şeklinde vücut hormonları tarafınca beslenen kanser türlerinde hormonların vücuttan çıkarılması ya da etkilerinin önlenmesi şeklindeki hormon tedavisi, kanser hücrelerinin yaşamasına olanak veren anomalileri hedef alan ilaç tedavisi, kanserli dokuların dondurularak öldürülmesi “kriyoablasyon” ya da iğne vasıtasıyla alternatif akım verilen kanserli doku içindeki iyonları ileri geri hareket ettirip ısı oluşturarak dokunun öldürülmesi “radyofrekans ablasyon” yöntemi de kanser tedavilerinde uzun süredir uygulanıyor.
Ümit verici fazlaca sayıda girişimsel kanser tedavi yönteminin klinik deneyleri halen sürüyor.
Haber Deposu: Anadolu Ajansı (AA)